Ja, het klinkt vreemd. Waarom is werkloosheid goed voor de economie? Allereerst geeft de Participatiewet aan dat er hulp geboden moet worden om weer deel te nemen aan de reguliere arbeidsmarkt. Daar zijn mensen voor nodig. Als u werkloos bent geworden krijgt u te maken met diverse mensen. Zij werken niet gratis maar zijn in dienst bij de gemeente of werken namens de gemeente bij een werkbedrijf. Maar er is meer.
Ondernemers kunnen door het gemeentebeleid gebruik maken van mensen die met behoud van uitkering werkzaamheden verrichten waar normaal gesproken een loon tegenover moet staan. Volgens de Participatiewet is dit niet toegestaan. De wet is echter vaak onbekend bij de participant. Ook de ondernemer had moeten weten dat er alleen additioneel werk uitgevoerd mag worden. De ondernemer is hier wellicht niet op gewezen. Door het aanbieden van werk is de ondernemer voorgeschoteld dat hij sociale werkzaamheden heeft: werk voor de zwakkeren in de samenleving. Daar kan reclame gemaakt voor worden op de website en de ondernemer is vaak goedkoper uit dan mensen zelf in dienst te nemen.
Er is hier dus sprake van een financiëel gewin voor zowel de gemeente (welke een marktconform tarief vraagt) als de ondernemer (welke goedkoper werk kan uitbesteden). Wat men gemakshalve vergeet is dat huidige arbeidskrachten hun baan kwijt zien raken doordat een uitkeringsgerechtigde het werk kan overnemen. De FNV heeft voor dit laatste het meldpunt 'Stop werken zonder loon' geopend. Een marktconform tarief dat bij een ondernemer in rekening is gebracht kan wel zorgen dat de 'gratis' werknemer duurder is dan een aantal uitzendkrachten die afkomstig zijn uit het buitenland. Er moet dus gespeeld worden met het tarief.
Soms werkt de gemeente samen met uitzendbureau's. De constructie daarbij is dat iemand eerst met behoud van uitkering gaat werken voor het uitzendbureau. Vervolgens krijgt de persoon een tijdelijk contract aangeboden. Er zal dus altijd gesolliciteerd moeten worden omdat de baan op een bepaald moment vervalt. Mensen zijn dus tijdelijk uit de uitkering maar als zij vanwege bijvoorbeeld hun leeftijd of het niet hebben van een rijbewijs voor werk op kantoor geen baan vinden moeten zij weer aankloppen bij de gemeente.
Een project bij PostNL, waarbij de werkzaamheden bestaan uit het sorteren van pakketten, leverde 80 werknemers op die met deze constructie te maken kregen. 70 van hen kreeg uiteindelijk het tijdelijke contract. Van deze 70 konden 57 personen gedurende het tijdelijk contract geen ander werk vinden. Daarvan zijn 20 personen die opnieuw een beroep deden op de WWB/Participatiewet en 37 personen waarbij de gemeente aanneemt dat deze een betaalde arbeidsplaats hebben gevonden. Het blijft hier echter een aanname. In werkelijkheid is men de personen administratief kwijt.
De 20 personen die opnieuw een beroep deden op de Participatiewet kunnen natuurlijk opnieuw worden ingezet voor de werkzaamheden en leveren de gemeente geld op tenzij men de participatiewet eens goed leest: er is immers geen sprake van additioneel werk in de eerste twee maanden. Daarnaast is het twee maanden werken met behoud van uitkering gevolgd door enkele maanden arbeid tegen loon via de gemeente of via het werkbedrijf een vorm van strategisch gedrag. De uitkering zal simpelweg worden 'verplaatst'. Iets wat het altijd goed doet in de boekhouding en het jaarverslag.
De kans dat iemand door deze constructie jarenlang werkzaamheden verricht met behoud van uitkering en tijdelijke contracten of zelfs kiest om helemaal geen uitkering te ontvangen is dus groot. Waar echter ook rekening mee gehouden moet worden zijn de kosten: een ondernemer betaald een afgesproken tarief om 'uitkeringsgerechtigden' onder de noemer 'werknemers' in te lenen, een tarief die de gemeente 'marktconform' acht. De gemeente zelf maakt echter kosten door verschillende consulenten en andere ambtenaren aan het werk te houden (loonkosten eigen werknemers) en kosten voor het behouden van werkplekken (denk aan de huur van panden om mensen beschut werk te laten uitvoeren en alle kosten die dit met zich meebrengt). Daarnaast kunnen er kosten zijn door het leasen van extra's zoals een compleet wagenpark. Er zal dus verdiend moeten worden over de rug van de uitkeringsgerechtigde om kosten te besparen. De uitkeringsgerechtigde zal meestal geen moeite doen om zelf informatie hierover te verkrijgen en de gemeente of het werkbedrijf zal hierover nooit uit zichzelf de informatie verstrekken. Doen ze dit wel dan bestaat er een kans dat de werknemer juridische stappen onderneemt.
Het komt voor dat ondernemers soms niet weten dat men gebruik maakt van uitkeringsgerechtigden omdat simpelweg de correcte informatieverstrekking ontbreekt. Daarnaast zijn er ondernemers die graag aan de buitenwereld tonen dat zij zich juist inzetten voor participanten. Dat zorgt immers dat klanten ook een goed gevoel krijgen: klantenbinding ontstaat dankzij de participanten.
Een citaat (eerder) overgenomen van de website infotheek.com: "Naast de mogelijkheid om bij Infotheek stage te lopen biedt Infotheek ook mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt (bijvoorbeeld re-integratie) de mogelijkheid om binnen onze organisatie te werken. Doordat Infotheek de niet-bruikbare gebruikte apparatuur laat demonteren in sociale werkplaatsen schenkt zij extra aandacht aan de minder bedeelden in de maatschappij." Het staat leuk voor op de site maar in de tekst waarin is verwezen naar mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt en minder bedeelden is niets te lezen over additioneel werk dat conform de Participatiewet aangeboden had moeten worden: er is immers sprake van productiewerk. Werkzoekenden kregen hetzelfde werk als mensen die met salaris dezelfde werkzaamheden verrichtte.
Er was daarbij ook sprake van verdringing: werkzoekenden konden het werk sneller uitvoeren dan mensen die werkten vanuit een sociale werkplaats. Die laatsten mochten dus 'vertrekken'. De werkzoekenden werden daarbij ook beschouwd als werknemers van een sociaal werkvoorziening waardoor zij dagelijks discriminerende opmerkingen kregen. Men heeft dus nagelaten correcte informatie te verschaffen aan infotheek met alle gevolgen van dien. Daarnaast werden mensen behandeld als personen met een zeer laag iq. Men had blijkbaar niet door dat deze personen vaak een betere opleiding en meer kennis hadden, simpelweg omdat hen voorgeschoteld werd dat de ingeleende werknemers werkten bij een voormalig sociale dienstverlening. De Arbo regels waren zeker niet in orde maar hierover klagen zou resulteren in het dreigen met korten op de uitkering.
Een (eerder) citaat van de website iic.nl: "Naast het innovatieve karakter speelt de maatschappelijke betrokkenheid binnen International Innovation Company een belangrijke rol. International Innovation Company faciliteert indirect werkgelegenheid aan 150 mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap, door hen een veilige en prettige werkomgeving te bieden op het hoofdkantoor, in Nederland, op de verpakkings- en assemblageafdeling."
Het lijkt ook hier prima maar er kunnen immers ook mensen met 'een afstand tot de arbeidsmarkt' ingezet worden.
Dit heeft dan ook bij IIC plaatsgevonden waarbij er is nagelaten de werkzaamheden te controleren of zij voldoen aan de wetgeving. Daarnaast zijn er uitzendkrachten ingehuurd om (dezelfde) werkzaamheden uit te voeren. Het aangeboden werk kon dus ook hier zorgen voor verdringing van banen ware het niet dat in dit geval het werkbedrijf heeft nagelaten informatie te verstrekken. IIC maakte later kenbaar dat er minder winst werd gemaakt. Is dat wel zo? En waarom hebben de leidinggevenden niet aan de bel getrokken? Wetgeving is immers voor iedereen gelijk.
Een citaat uit de website van verstegen.nl: "De afgelopen jaren heeft Verstegen al veelvuldig gebruik gemaakt van de diensten van diverse Sociale werkvoorzieningen in de directe omgeving. Tot 2002 werd dit volledig extern uitbesteed. In 2002 is er een unieke werkplaats op locatie geopend die bemand wordt door de mensen van de drie sociale werkvoorzieningen rondom Rotterdam. Een volledig zelfstandig opererende afdeling, geïntegreerd in het Verstegen productieproces. De mensen die op de sociale werkplaatsen werken bij Verstegen hebben een lichamelijke of verstandelijke handicap of zijn door een blessure (tijdelijk) niet in staat hun normale werkzaamheden uit te voeren. De mensen op de sociale werkplaatsen voeren vooral eenvoudige werkzaamheden uit in de productie. Dit resulteert in een win-win situatie. De medewerkers hebben werk en worden betrokken bij het product en de organisatie en Verstegen heeft zeer nauwkeurige en gemotiveerde medewerkers die arbeidsintensieve werkzaamheden willen en kunnen uitvoeren. Enkele voorbeelden van werkzaamheden op de sociale werkplaats: Aan het einde van de lijn verpakken van potjes. En het palletiseren hiervan. Het bedienen van een aantal eenvoudige productielijnen. Het verpakken van halffabrikaten in omverpakkingen. Het uitvoeren van diverse correcties of ompakwerkzaamheden. Het handmatig verpakken van producten die niet te automatiseren zijn."
Wellicht kunt u een goed gevoel krijgen bij bovenstaande tekst, met name omdat mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap ook een kans geboden is om werkzaamheden te verrichten. Maar wat nu als u werkloos bent geworden en zelf deze werkzaamheden verplicht bent uit te voeren? Ja, dit heeft plaatsgevonden. Daarnaast waren er werknemers die het werk in 'de kruiden' weigerde waardoor het werk uitgevoerd werden door werkzoekenden.
Voor bovengenoemde bedrijven is gebruik gemaakt van werkzoekenden zonder dat dit op de website is geschreven staat. Er zijn ook geen additionele werkzaamheden aangeboden. De gemeente heeft dus nagelaten hier op toe te zien. Maar hen hierop wijzen heeft meestal geen zin. Er moet immers gemakkelijk geld verdient worden. Ook voor de 'buitenwereld' staat het vast: iemand moet blij zijn met het werk. Dit totdat men ziet dat de persoon of personen waarover men spreekt geen inkomen geniet én niet werkt aan pensioenopbouw.
Iemand er op aanspreken is altijdverstandig. Er is een rechterlijke uitspraak waarbij duidelijk is dat een participant het recht heeft om werkzaamheden welke niet tot additioneel werk behoren mag weigeren. Hij of zij kan daar niet voor worden gekort op de uitkering.
Om goedkoop te blijven werken is werkloosheid - als u bovenstaande citaten nog eens leest - simpelweg nodig.
Men kan dit zien als moderne slavernij of uitbuiting. Als de werkzaamheden maar worden uitgevoerd!
Als uitkeringsgerechtigde kunt u verplicht worden gesteld om 'maatschappelijk nuttige' additionele werkzaamheden te verrichten. Daarbij mag u blijven kijken naar artikel 9.1 lid c en (voor zover van toepassing) artikel 10.a lid 1.
U mag bijvoorbeeld niet ingezet worden om productiewerkzaamheden uit te voeren- er is hier dan immers sprake van 'echt werk' maar additionele werkzaamheden zijn toegestaan. Ook simpel werk zoals doosjes vouwen, omstickeren, washandjes vouwen enzovoort is niet toegestaan. Deze werkzaamheden zijn te leiden naar commerciële activiteiten. Werken in de zorg? Nee, dit zijn geen additionele werkzaamheden.
Bezigheidstherapie, omdat u dan 'van de straat bent' komt niet voor in de Participatiewet. Zolang een werkzoekende de participatieplaats niet maar het werk wel weigert is er niets aan de hand uitgezonderd het feit dat de persoon die zijn werk niet correct heeft gedaan (de consulent) zich eens moet gaan verdiepen in zijn/haar eigen baan. Er kan dus op de werkvloer niet gezegd worden dat een werkzoekende zijn smartphone niet mag gebruiken terwijl een echte werknemer wel geweigerd mag worden om met een telefoon te spelen of te chatten.
Het kleineren of geestelijk vernederen van de werkzoekende - hopende dat deze het werk gaat uitvoeren - kan worden uitgepraat tenzij de verantwoordelijke zelf te verstandelijk beperkt is om werk naar behoren uit te voeren. Dit blijkt ook uit dreigementen die geuit kunnen worden na 'werkweigering'. Als werkzoekende heeft u zeker ook rechten!
Over het algemeen is een participatiebaan met behoud van uitkering een mogelijkheid voor het uitvoerend orgaan van de gemeente, bijvoorbeeld het werkbedrijf of sociaal bedrijf, om extra inkomsten te genereren terwijl eigenlijk het doel zou moeten zijn om een baan met inkomen aan te bieden. Het is daarmee verschillend aan vrijwilligerswerk. Dat doe je namelijk vrijwillig al dan niet naast werkzaamheden waar inkomen tegenover staat.